eni TTK 376.maddesi ve gerekçesinde sermayenin kaybı ve borca batık olma durumu aşağıdaki gibi değerlendirilmiştir.

MADDE 376-1: ‘’Son yıllık bilançodan, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşılırsa, yönetim kurulu, genel kurulu hemen toplantıya çağırır ve bu genel kurula uygun gördüğü iyileştirici önlemleri sunar’’

Bu önlemler, sermaye artırımı, bazı üretim birimlerinin veya bölümlerin kapatılması ya da küçültülmesi, iştiraklerin satışı, pazarlama sisteminin değiştirilmesi vs. olabilir.

Hükmün uygulanabilmesi için, kanunî yedek akçeler dışındaki açık yedek akçelerle de zararın kapanmamış olması ve arta kalan zararın sermaye ile kanunî yedek akçeler toplamının yarısını geçmesi gerekir. "Sermaye" terimi ile bilânçoda sermaye kalemi altında yer alan esas sermaye ve kayıtlı sermaye sisteminde çıkarılmış sermaye; kanunî yedek akçe ile, 519 uncu madde hükmünde düzenlenen akçeler kastedilmiştir.

MADDE 376-2 ‘’Son yıllık bilançoya göre, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşıldığı takdirde, derhâl toplantıya çağrılan genel kurul, sermayenin üçte biri ile yetinme veya sermayenin tamamlanmasına karar vermediği takdirde şirket kendiliğinden sona erer.’’

Son yıllık bilânçodan, zararlar sebebiyle sermaye ile kanunî yedek akçeler toplamının üçte ikisinin karşılıksız kaldığı anlaşıldığı takdirde, yönetim kurulunun çağrısı üzerine genel kurul iki karardan birini alabilir, (1) sermayenin üçte biri ile yetinme, yani sermayenin azaltılıp zararın bünye dışına atılması; (2) tamamlama. Bu iki karardan birini almamışsa anonim şirket sona erer. Tasarının genel kurulu bu seçenekler arasında tercih yapmaya zorlamasının sebebi, şirketin durumunu bir an önce açıklığa kavuşturmak düşüncesidir. Tamamlama ile, azaltılan sermaye kadar veya ondan fazla sermaye artırımı yapılması veya bilânço açıklarının pay sahiplerinin tümünce (Tasarı m. 421 (1), b.1) veya bazı pay sahipleri tarafından kapatılması ya da bazı alacaklıların alacaklarını silmesi kastedilmektedir. Tamamlamada oybirliği sağlanırsa her pay sahibi bilânço açığını kapatacak parayı vermekle yükümlüdür. Bu yoldaki bir genel kurul kararı Tasarının 421 inci maddesinin ikinci fıkrasının birinci bendi anlamında bir belirli olaya özgü ek yüküm ihdas etmiş demektir. Bu ek yüküm ne sermaye konulması ne de borç verilmesi olmayıp karşılıksızdır. Oybirliği sağlanmamışsa bazı pay sahiplerinin kendi istekleriyle tamamlama yapmalarına engel yoktur. "Sermaye", "kanunî yedek akçe" ve "son yıllık bilânço" kavramlarının anlamı birinci fıkranın gerekçesinde açıklanmıştır.

Yukarıdaki maddelerden anlaşılacağı üzere şirketler zararları sebebiyle sermaye ile kanunî yedek akçeler toplamının üçte ikisini yitirdiklerinde sermayenin tamamlanmasına (artırılmasına) karar vermek zorundadır. Kanunun gerekçesinde tamamlama ile azaltılan sermaye kadar veya ondan fazla sermaye artırımı yapılması veya bilanço açıklarının pay sahiplerinin tümünce kapatılması kastedilmektedir. Şirketin ana sözleşmesinde TTK 603 maddesi uyarınca ortaklarına ek ödeme ile yükümlülüğü getirmiş ise zararlarını ortaklarına ödettirerek de zararlarını kapatabilirler. Ek ödeme temelde bilânço açıklarını kapatmak amacıyla öngörülmüş bir araçtır.

Örnek:

Aktan&Göktan Limited Şirketi

31.12.2012 Tarihli Özvarlık Durumu

Sermaye…………... 100,000.-TL

Geçmiş Yıl Karları.. 70,000.-TL

Yasal Yedekler…… 3,500.-TL

Geç.Yıl Zar……….(-)149,000.-TL

Özvarlık Toplamı… 24,500.-TL

Bu durumda şirketin izleyeceği 2 farklı yöntem uygulanabilir;

I-Sermayenin tamamlanması;

a)Şirketin 31.12.2012 tarihli özvarlık toplamı Sermayenin 2/3 den (66.666,66 TL) daha fazlasını kaybettiğini ortaya koymaktadır.Yapılacak olan sermaye artırımında yeni sermaye tutarının özvarlığın 2/3 kaybını karşılayacak şekilde olması gerekmektedir.(TTK 376-2)

b)Bilanço açıklarının pay sahiplerinin tümünce (Bu işlemin yapılabilmesi için tüm hissedarların oybirliği ile karar alması gerekmektedir,bu ek yüküm ne sermaye konulması nede borç verilmesi olmayıp karşılıksızdır) yada genel kurulda oy birliği ile karar alınamamışsa bazı pay sahiplerinin kendi istekleri ile tamamlama yapmalarına engel yoktur.Bazı alacaklıların alacaklarını silmesi yoluyla da (Ortakların alacakları tutardan vazgeçmesi gibi) tamamlama yapılabilir.

II-Şirket genel kurulu sermaye artırımı dışında sermayenin 1/3 ü ile yetinme yani sermaye azaltılması kararı ile zararın bünye dışına atılması sağlayabilir.

SMMM Lütfi GÜLBENK