Tür değişikliği (nevi değişikliği), bir işletmenin bir hukuki şekilden diğer bir hukuki şekle çevrilmesi yani hukuki ve ekonomik devamlılığını sürdürmek suretiyle başka bir ticaret şirketi olarak, ortaklık tipine uygun statü ve unvanla ortaya çıkmasıdır. Günümüzde şirketler, tür değişikliği işlemlerine daha çok yeni türe ilişkin şirketlere sağlanan teşvik ve vergisel avantajlardan yararlanmak, sermaye sorumluluk ve örgüt yapısını değiştirmek, finansman olanaklarını artırmak ve çeşitlendirmek amaçlarıyla başvurmuş, bu ve benzeri amaçlarla yapılan tür değişiklikleri de şirketlerin sermaye birikimi ve kârlılık oranlarının artmasına katkıda bulunmuştur. Tür değiştirme durumunda, şirketin hak ve borçlarında bir değişiklik olmaz, alacaklı ve borçlu olarak yine aynı tüzel kişilik devam eder.

Hak ve borçların hamili değişmediği için esasen şirket malvarlığının devri veya nakli de söz konusu değildir. Yani, burada sadece şirketin tip değiştirmesi söz konusudur. Eski şirketin feshi ile yeni bir şirketin kurulması durumu mevcut değildir. Eski şirket yeni şekilde devam eder ve sadece statü değişikliği yapılır. Tür değiştirme konusu, 6762 sayılı mülga Türk Ticaret Kanun’unun 152 nci maddesinde genel haliyle; 268 inci maddesinde kollektif şirketin komandit şirkete ve komandit şirketin kollektif şirkete dönüştürülmesi ve 553 ila 555 inci maddeleri arasında anonim şirketin limited şirkete dönüştürülmesi şeklinde özel düzenlemeler olarak yer almaktaydı. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanun’unda ise konu daha ayrıntılı bir şekilde ele alınmış ve Kanun’unun 180 ila 190 ıncı maddeleri arasında tür değiştirmeye ilişkin ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir.Yukarıda, tür değiştirme konusuna ilişkin olarak yapılan açıklamalar sonrasında, bu kez,konumuzun irdelenmesine, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu kapsamında, ticaret şirketlerinde geçerli tür değiştirmeler, şirketlerin tür değiştirme işlemleri ve tür değiştirme nisaplarının incelenmesi suretiyle devam edilmiştir.

II-Ticaret Şirketlerinde Geçerli Tür Değiştirmeler

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda aralarında tür değişikliği yapılabilecek şirketler tahdidi olarak sayılmıştır. Bu kapsamda, aralarında tür değişikliği yapılabilecek şirketler aşağıda tablolar halinde incelenmiştir.

a)Bir sermaye şirketi, başka türde bir sermaye şirketine ve bir kooperatife, Tablo 1’de de gösterildiği üzere dönüşebilecektir.

(Tablo 1) 

b)Bir kollektif şirket, bir sermaye şirketine, bir kooperatife ve bir komandit şirkete, Tablo 2’de de gösterildiği üzere dönüşebilecektir.

(Tablo 2) 

c)Bir komandit şirket; bir sermaye şirketine, bir kooperatife ve bir kollektif şirkete, Tablo 3’de de gösterildiği üzere dönüşebilecektir.

(Tablo 3) 

d)Bir kooperatif, bir sermaye şirketine, Tablo 4’de de gösterildiği üzere dönüşebilecektir.

(Tablo 4) 

Bu kapsamda, mezkur Kanunda hangi şirketlerin hangi tipe dönüşebileceği açık bir şekilde belirtilmiştir. Böylelikle, 6762 sayılı mülga Türk Ticaret Kanunu döneminde özellikle şahıs şirketlerinin fesih ve tasfiye edilmeksizin bir sermaye şirketine dönüşüp dönüşemeyeceği hususunda yaşanan tartışmaların önüne geçilmiştir. Ancak, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu kapsamında, her ne kadar şahıs şirketlerinin sermaye şirketlerine dönüşmesinin önü açılmış olsa da bu kez mezkur Kanunda sermaye şirketlerinin şahıs şirketlerine dönüşebilmesi hususunda herhangi bir düzenleme yapılmadığı görülmüştür. Bu durumun ise şirketlerin değişen dönem şartlarına uyum sağlamasında sıkıntılara yol açabileceği ve devamlılıklarını engelleyebileceği düşünülmüştür.

Yine, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda, ticari işletmelerin ticaret şirketine dönüşmesi halinde Kanun’un 182 ila 193 üncü maddelerinin kıyas yoluyla uygulanabileceği hususu belirtilmiş olmakla birlikte, ticaret şirketlerinin ticari işletmeye (şahıs işletmesine), söz konusu ticaret şirketinin paylarının tümünün, ticari işletmeyi işletecek kişi veya kişiler tarafından devralınması ve ticari işletmenin bu kişi veya kişiler adına tescil ve ilan edilmesi durumunda dönüştürülebileceği belirtilmiştir. Bu anlamda, yeni Kanun her ne kadar sermaye şirketlerinin ticari işletmeye dönüşebileceğini kabul etmiş olsa da yukarıda da açıklandığı üzere, bir sermaye şirketinin bir şahıs şirketine dönüşmesine cevaz verilmemiş ve bu konuda herhangi bir düzenleme yapılmamış olması, mezkur Kanunda eksiklik olarak değerlendirilmiştir YTTK,194/2,3).

III-Ticaret Şirketlerinde Tür Değiştirme İşlemleri

Şirketlerin, tür değiştirme durumunda yapmaları gereken işlemler, temel olarak 6102 sayılı Türk Ticaret Kanun’unda düzenlenmiş olmakla birlikte, tür değiştirme işlemi yapılırken Ticaret Sicili Müdürlüklerine hangi belgelerin sunulacağı ve burada hangi hususların tescil edileceği Ticaret Sicili Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. Buna göre, Şirketlerin tür değiştirme durumunda yapması gereken işlemlere aşağıda yer verilmiştir.

a)İlgili şirket organında tür değiştirme kararı alınacaktır.

b)Bilanço çıkarılacak, ancak bilanço hazırlanırken,bilanço günü ile tür değiştirme raporunun düzenlendiği tarih arasında altı aydan fazla zaman geçmişse veya son bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren şirketin malvarlığında önemli değişiklikler meydana gelmişse ara bilanço çıkarılacak, ara bilanço çıkarılırken yıllık bilançoya ilişkin hüküm ve ilkeler uygulanacak ancak ara bilançoda fiziki döküm çıkarılmasına gerek olmayacak ve bu süreçte yeni türün kuruluşuna ilişkin hükümler uygulanacaktır.

c)Yeni kurulacak şirkete ilişkin ana sözleşme hazırlanacaktır.

d)Şirket yönetim organı tarafından bir tür değiştirme planı hazırlanıp, söz konusu plan yazılı olarak ilgili genel kurulun onayına tabi tutulacaktır. Bu planda;Şirketin tür değiştirmeden önceki ve sonraki ticaret unvanının, merkezinin ve yeni türe ilişkin ibarenin, yeni türün şirket sözleşmesinin,ortakların tür değiştirmeden sonra sahip olacakları payların sayısının, cinsinin ve tutarının veya tür değiştirmeden sonra ortakların paylarına ilişkin açıklamaların yer alması gerekecektir.

e)Yönetim organı tür değiştirme planı dışında ayrıca yazılı bir tür değiştirme raporu hazırlayacaktır. Bu raporda;Tür değiştirmenin amacı ve sonuçları, yeni türe ilişkin kuruluş hükümlerinin yerine getirilmiş bulunduğu, yeni şirket sözleşmesi, tür değiştirmeden sonra ortakların sahip olacakları paylara dair değişim oranı, varsa ortaklar ile ilgili olarak tür değiştirmeden kaynaklanan ek ödeme ile diğer kişisel edim yükümlülükleri ve kişisel sorumluluklar, ortaklar için yeni tür dolayısıyla doğan yükümlülükler hukuki ve ekonomik yönden açıklanıp, gerekçeleri gösterilecektir.Ayrıca, tüm ortakların onaylaması hâlinde küçük ölçekli şirketler tür değiştirme raporunun düzenlenmesinden vazgeçebileceklerdir.

f)Tür değiştirme planı, tür değiştirme raporu,son üç yılın tabloları ve varsa ara bilanço, genel

kurulda karar alınmadan 30 gün önce merkezinde ve halka açık anonim şirketlerde Sermaye

Piyasası Kurulunun istediği yerlerde ortakların incelemesine sunulacaktır.

g)Tür değiştirme, söz konusu planın genel kurul onayına sunularak 6102 sayılı Türk Ticaret Kanun’unda belirlenen nisapların sağlanması sonrasında, yönetim organının yeni şirketin sözleşmesini tescil ettirmesiyle hukuki geçerlilik kazanacak ve söz konusu genel kurul kararının Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan edilmesiyle süreç tamamlanmış olacaktır

(YTTK,184,185,186,188,189).Diğer taraftan, tür değiştirme işlemlerinin geçerlilik kazanabilmesi için, tür değiştirmek isteyen şirketlerin, Ticaret Sicili Müdürlüklerine hangi belgeleri sunması gerektiği ve burada hangi hususların tescil edileceği konusuna aşağıda yer verilmiştir.Bu kapsamda, Ticaret Sicil Müdürlüklerine, tür değiştirme planının, tür değiştirme planının kabulüne yönelik genel kurul kararının noter onaylı örneğinin, şirketin yönetim organı tarafından hazırlanan tür değiştirme raporunun, denetime tabi şirketlerde denetçi tarafından diğer şirketlerde ise yönetim kurulu tarafından onaylanmış son bilanço gerektiğinde ara bilançonun, yeni türün kuruluşuna ilişkin gerekli belgelerin, tür değişikliği yapan şirketin sermayesinin ödenip ödenmediğinin, karşılıksız kalıp kalmadığının,şirket özvarlığının tespitinin ve şayet şirketin tapu, gemi ve fikri mülkiyet sicilleri ile benzeri sicillerde kayıtlı malvarlığının bulunması halinde bunların gerçeğe uygun değerlerinin tespitinin yapıldığı yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir raporu ya da tür değiştiren şirket denetime tabi ise denetçinin bu tespitlere ilişkin raporun, tür değiştiren şirketin tapu, gemi ve fikri mülkiyet sicilleri ile benzeri sicillerde kayıtlı bulunan mal ve haklarının listesi, bunların kayıtlı olduğu siciller ile söz konusu mal ve hakların ilgili sicillerdeki kayıtlarına ilişkin bilgileri içeren beyanın, Bakanlık veya diğer resmi kurumların iznine veya uygun görüşüne tabi olunması halinde bu izin veya uygun görüş yazısının sunulması sonrasında, ilgili Ticaret Sicili Müdürlüğünce, türü değiştirilen şirketlerin, tür değiştirmeden önceki ve sonraki ticaret unvanları, varsa işletme adları,tür değiştirmeye ilişkin genel kurul kararı ve tarihi, tür değiştirmeden sonraki yeni şirket sözleşmesi ve tarihi ve yeni türe ilişkin tescil edilmesi gereken olgular tescil edilecektir (TSY,130/1,131/1).

IV-Tür Değiştirme Nisapları

6102 sayılı Türk Ticaret Kanun’unda geçerli sayılan tür değiştirmeler kapsamında;

-Anonim Şirket ve Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler, esas veya çıkarılmış sermayenin üçte ikisini karşılaması şartıyla, genel kurulda mevcut oyların üçte ikisiyle, limited şirkete dönüştürme hâlinde, ek ödeme veya kişisel edim yükümlülüğü doğacaksa tüm ortakların onayıyla,

-Sermaye şirketinin, bir kooperatife dönüşmesi hâlinde, tüm ortakların onayıyla,

-Limited Şirketler, sermayenin en az dörtte üçüne sahip bulunmaları şartıyla, ortakların dörtte üçünün onayıyla,

-Kooperatifler, ortakların en az üçte ikisinin temsil edilmeleri şartı ile genel kurulda mevcut oyların çoğunluğuyla ya da ek ödeme, diğer kişisel edim yükümlülükleri veya kişisel sorumluluk getiriliyorsa veya bu yükümlülükler veya sorumluluklar genişletiliyorsa, kooperatifte kayıtlı ortaklarının üçte ikisinin olumlu oyuyla,tür değiştirme kararı alınır (YTTK,189/a,b,c,d).Kollektif Şirketler ve Komandit Şirketlerde ise tür değiştirme planı bütün ortakların oybirliğiyle onanır. Ancak, şirket sözleşmesinde ortakların tümünün üçte ikisinin olumlu oyuyla bu kararın alınabileceği öngörülebilir (YTTK,189/e).

V-Sonuç

Tür değişikliği (nevi değişikliği), bir işletmenin hukuki ve ekonomik devamlılığını sürdürebilmesi için bir hukuki şekilden diğer bir hukuki şekle çevrilmesi, ortaklık tipine uygun statü ve unvanla ortaya çıkmasıdır. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere, şirketler, tür değiştirme müessesesi sayesinde, kendileri için en anlamlı dönüşümleri gerçekleştirerek teşvik ve vergisel avantajlardan yararlanacak, sermaye, sorumluluk ve örgüt yapısını değiştirecek ve daha güçlü bir şirket durumuna gelebilecektir.Tür değiştirme durumunda, eski şirket yeni şekilde devam eder ve sadece statü değişikliği yapılır. Şirketin hak ve borçlarında bir değişiklik olmaz, esasen şirketin malvarlığının devri veya nakli de söz konusu değildir.6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu, tür değiştirme konusunu, 6762 sayılı mülga Türk Ticaret Kanun’una göre daha kapsamlı bir şekilde ele almış ve ayrıntılı olarak düzenlemiştir.Bu kapsamda, yeni Kanunda aralarında tür değişikliği yapılabilecek şirketler tahdidi olarak sayılmış, tür değişikliği sırasında yapılması gereken işlemler ayrıntılı olarak açıklanmış ve tür değişikliği yapılabilmesi için gerekli nisaplara yer verilmiştir.

Kaynakça

-14/02/2011 tarihli ve 27846 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak Yürürlüğe Giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (YTTK)

-09/07/1956 tarihili ve 9353 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak Yürürlüğe Giren 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu (ETTK)

-Danıştay 7. Dairesi- 29.09.1999 T, 1999/309 E,1999/3119,Yargıtay 4. Hukuk Dairesi - 16.04.1979 T,

1978/9965 E, 1979/5152 K,27/01/2013 tarih ve 28541 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak Yürürlüğe Giren Ticaret Sicili Yönetmeliği (TSY)

Nuray ÇELİK CEYLAN

Gümrük ve Ticaret Müfettişi

Bu yazı Gümrük ve Ticaret Müfettişleri Mesleki Dayanışma Derneğinin yayın organı olan TEMA-TİC Ticaret Hukuk Dergisinin 3 nolu sayısında yayınlanmıştır.